بررسی هیرسوتیسم و پرمویی در زنان

موهای زاید در زنان مشکل نسبتا شایعی است که گهگاه عوارض روانی هم به دنبال دارد .حتماً شما نیز در میان اطرافیانتان با خانم‌هائی که در صورتشان موهای ضخیم وسیاه رنگ وجود دارد، رو به رو شده‌اید .

اصلا شاید خود شما یکی از کسانی باشید که با این مشکل مواجه هستند.اگر این طور است باید به اطلاعتان برسانم که شما تنها نیستید، چون خانم‌های زیادی وجود دارند که با این مشکل مواجهند و تعداد آنها به طور شگفت انگیزی رو به افزایش است .

اکثرخانم‌هائی که با این مشکل مواجهند، چون از ظاهرشان ناراضی هستند، قبل از اینکه علت اصلی ایجاد این وضعیت را پیدا کنند، به انواع و اقسام داروها و روش‌های درمانی دردناک و غیر دردناک متوسل می‌شوند. اما چون در بسیاری از موارد علت اصلی برطرف نشده، پس از مدت کوتاهی همه چیز به حالت اول باز می‌گردد.



هیرسوتیسم چیست؟
به رشد بیش از اندازه مو در مکان‌های خاصی از صورت و بدن خانم‌ها هیرسوتیسم یا پر مویی گفته می شود. موهای صورت یک خانم به طور طبیعی باید کمرنگ و نازک بوده و به آسانی قابل دیدن نباشند. اگر در صورتتان موهای ضخیم و سیاه با الگوی مردانه (خصوصاً در محل ریش و سبیل) رشد کرده، یا اگر در مدت زمان کوتاهی رشد سریع مو در بدنتان داشتید حتماً به پزشک مراجعه کنید و توجه داشته باشید که این مشکل علاوه براینکه روی ظاهرتان اثر می‌گذارد، ممکن است مشکلات درونی فراوانی را برایتان ایجاد کند، پس آن را دست کم نگیرید. قبل از گذاشتن تشخیص هیرسوتیسم باید به این نکته توجه داشته باشید که الگوی طبیعی رشد مو بر اساس زمینه نژادی بسیار متفاوت است. مثلاً سفید پوستان موهای صورتی بیشتری نسبت به سیاه پوستان و نژاد زرد دارند و زنان مدیترانه ای به طور طبیعی موهای بیشتری نسبت به زنان شمال اروپا دارند. علت ایجاد این بیماری در خانم‌ها این است که پیازهای مو توسط تستوسترون یا سایر آندروژن‌ها (هورمون‌های مردانه) دچار تحریک بیش از حد می شوند. آندروژن‌ها برجسته‌ترین هورمون جنسی در مردان هستندو درخانم‌ها به طور طبیعی معمولاً سطح کمی از این هورمون‌های مردانه وجوددارد اما گاهی به عللی این هورمون‌ها به طور غیر طبیعی افزایش می‌یابند و منجر به ازدیاد رشد مو می‌شوند. هیرسوتیسم گاهی در حضور سطح طبیعیِ هورمون‌ها نیز رخ می دهد که در این مورد معمولاًحساسیت گیرنده‌های پوست آن نواحی، نسبت به تستوسترون افزایش یافته است.

کی به بالا رفتن هورمون‌های مردانه شک کنیم؟
در صورت ایجاد هر یک از علائم زیر حتی در صورت عدم وجود هیر‌سوتیسم به بالا رفتن هورمون‌های مردانه در بدنتان شک کرده و با پزشک مشورت کنید:
‌‌‌‌ قاعدگی های کم، نامنظم یا قطع شده
جوش‌های مقاوم به درمان
خشونت صدا
عقب رفتن خط رویش موهای سر
کاهش اندازه پستان‌ها یا بزرگ شدن کلیتوریس
نشانه‌های زیر ممکن است مطرح کننده علت زمینه‌ای برای هیرسوتیسم در تخمدان‌ها، غدد فوق کلیوی یا هیپوفیز باشند :
چاقی به طور شایعی در نشانگان تخمدان پر کیست که یک علت شایع برای افزایش هورمون مردانه است دیده می شود.
پوست تیره و ضخیم شده در چاله آرنج، کشاله ران یا گردن
کبودی سریع، اضافه وزن در ناحیه میانی یا ضعف
ترشح شیر یا سایر مایعات از پستان در زمانی که کودک شیرخوار ندارید
فشار خون بالا،قند خون بالا و مشکلات کلسترول
هیرسوتیسم پیش از بلوغ یا هیرسوتیسمی که به طور ناگهانی رخ می‌دهد.
از آنجا که برخی مشکلات پزشکی که باعث پر مویی می شوند، شکل خانوادگی دارند حتی اگر پرمویی در بین اعضای خانواده شما رایج است، با پزشک مشورت کنید.

هورمون های مردانه چگونه ایجاد می‌شوند؟
محل اصلی تولید هورمون‌های مردانه در بیضه است.اما همانطور که می‌دانید خانم‌ها بیضه ندارند، پس منشاً این هورمو‌ن‌ها در خانم‌ها کجاست؟ افزایش تولید هورمون‌ مردانه در یک خانم می‌تواند از اختلالی در تخمدان‌ها، غدد فوق کلیوی یا غده هیپوفیز در مغز ناشی شود. مثلاً نشانگان <تخمدان پر کیست> یکی از بیماری‌های تخمدان است که می‌تواند باعث پرموئی شود (در مورد این نشانگان در همین صفحه صحبت خواهیم کرد.)
علت دیگر داروها هستند. برخی داروها مانند پروژسترون‌های استفاده شده در بعضی مدل‌های قرص‌های پیشگیری از بارداری یا داروهای فشار خون یا استروییدهای تسکینی که حاوی هورمون مردانه هستند و اثراتی مشابه هورمون‌های مردانه دارندنیز باعث ایجاد هورمو‌ن‌های اضافی می‌شوند. داروهای دیگری نیز وجود دارند که به طور غیرمستقیم باعث ساخته شدن تستوسترون می شوند.از این دسته می‌توان به داروهایی برای درمان تهوع، اسکیزوفرنی، پرخاشگری، صرع، سردردهای میگرنی، و داروهای درمان اختلالات دو قطبی اشاره کرد. گاهی بعضی از موارد رشد زیاد مو با رشد موی مردانه تناسب ندارد (مانند رشد مو در میان چشم‌ها، پیشانی، شقیقه‌ها، بالای چانه و صورت.) این نحوه رشد مو می تواند از مشکلات تیروییدی ‌یا ‌بیماری بی‌اشتهایی عصبی ناشی شود.
همچنین این مشکل می‌تواند از استفاده طولانی مدت از داروهای خاص مانند داروهای ‌استروییدی‌: سیکلوسپورین فنی‌تویین، مینوکسیدیل، پنی‌سیلامین و داروهای پوستی که با درمان‌های ضد‌آفتاب‌ترکیب می‌شوند، ناشی شده باشد.

نشانه ها و تشخیص
برای پیدا کردن علت هیرسوتیسم باید به سن ایجاد، سرعت پیشرفت رشد مو و نشانه همراه آن توجه کنیم.اگر چرخه های قاعدگی به هم خورده باشد به احتمال زیاد مشکل از تخمدان است (مثلاً تخمدان پر کیست) وربطی به غده فوق کلیه ندارد، اما اگر ترشح شیر از پستان، فشار خون بالا، سهولت کبود شدن، افزایش وزن قسمت‌های مرکزی مثل شکم و ضعف وجود داشته باشد به مشکلات غده فوق کلیه فکر می کنیم.
اگر قاعدگی شکل طبیعی دارد، ممکن است هیرسوتیسم ژنتیکی باشد. هیرسوتیسم دارای درجات مختلفی است.زنی با هیرسوتیسم خفیف ممکن است علائم رویش موی تیره در روی لب فوقانی، چانه، اطراف پستان‌ها یا روی شکم داشته باشد. هیرسوتیسم پیشرفته تر منجر به رشد مو در پشت، شانه ها، جناغ سینه و بالای شکم می شود. این نوع هیرسوتیسم بیشتر اوقات در هنگام بلوغ ایجاد می‌شود وعلت آن تغییرات هورمونی شدیدی است که در این دوران ایجاد می شود.
برای تشخیص حتماً به یک پزشک مراجعه کنید. پزشک شما ممکن است سوالاتی در مورد تاریخچه پزشکی با توجه خاص به چرخه‌های قاعدگی‌تان بپرسد و ممکن است معاینه تان کند.
در مورد کسانی که هیرسوتیسم و به هم خوردن چرخه های قاعدگی جدیداً اتفاق افتاده ، ممکن است نیاز به بررسی در مورد مشکلات بالقوه خطرناکتری مانند تومور تخمدان‌ها، غدد فوق کلیوی یا هیپوفیز باشد.

نشانگان تخمدان پرکیست
نشانگان تخمدان پر کیست وضعیتی است که اغلب با قاعدگی نامنظم (که شایع‌ترین یافته است)، افزایش رشد موهای زائد ( هیرسوتیسم) و چاقی مشخص می‌شود. اما می‌تواند زنان را به اشکال متفاوت مبتلا کند. قاعدگی نامنظم به معنای داشتن چرخه های قاعدگی است که در فواصل طولانی تر از ۵۳ روز یا کمتر از ۸ بار در سال اتفاق می‌افتد. نشانگان تخمدان پرکیست امکان دارد در زمانی که خانمی برای باردار شدن مشکل دارد بارز شود.
علائم و نشانه‌های نشانگان تخمدان پر کیست از اختلال در چرخه تولید مثل منشاء می‌گیرد. که بصورت طبیعی هر ماه با آزاد شدن یک تخمک از تخمدان ( تخمک گذاری ) تکمیل می‌شود. نام این وضعیت از ظاهر تخمدان‌ها، در زنانی که این اختلال را دارند گرفته شده است. ( تخمدان بزرگ و پر از کیست است) این کیست‌ها فولیکول‌هایی هستند که از کیسه مایع حاوی تخمک‌های نابالغ پر شده‌اند. تشخیص زود هنگام و درمان تخمدان پرکیست می‌تواند خطر عوارض طولانی مدت مانند دیابت و بیماری قلبی را کم کند .

راه تشخیص
حضور کیست‌های تخمدانی که در سونوگرافی توسط پزشک تشخیص داده می‌شود، می‌توانند علا‌مت نشانگان تخمدان پرکیست باشند. زنی ممکن است تخمدان پرکیستی داشته باشد ولی نشانگان تخمدان پر کیست نداشته باشد . از سوی دیگر زنی با نشانگان تخمدان پر کیست ممکن است تخمدان‌هائی با ظاهر طبیعی داشته باشد. بسیاری از زنان مبتلا به نشانگان تخمدان پر کیست چاق هستند. به نظر می رسد توزیع چربی بر شدت علائم اثر می‌گذارد. یک مطالعه نشان داد زنانی که چاقی مرکزی دارند ( وجود چربی در قسمت میانی بدن یا تنه ) هورمون مردانه و سطح قند و چربی بالاتری نسبت به زنانی که چاقی آنها در اندم‌ها ست دارند.

درمان هیرسوتیسم
بسیاری از علل هیرسوتیسم تمایل به رشد زیاد مو در کل دوره زندگی دارند. اما بیشتر زنان به درمان پزشکی در صورتی‌که چند ماه یا بیشتر ادامه یابد، پاسخ می دهند.
برای همه زنان درمان زیبایی و داروهائی که اثر هورمون‌های مردانه را بر پیازهای مو کم می‌کنند کمک کننده است، اما باید توجه داشته باشید که از بین بردن ظاهری موها، علت اصلی ودرونی هیرسوتیسم را از بین نخواهد برد.پس تا‡کید می‌کنیم که حتما‡ با مراجعه به پزشک علت را پیدا کنید. در صورتی‌که علت مشخصی برای هیرسوتیسم شناسایی شود، پزشک درمان مناسب آن مورد را پیشنهاد می کند و در این صورت است که بیشتر موارد هیرسوتیسم می تواند با موفقیت، با درمان دارویی و زیبایی برطرف شود.
در زنانی که اضافه وزن دارند، از دست دادن وزن می‌تواند سطوح آندروژن را کم کرده و هیرسوتیسم را بهبود ببخشد. برخی علل هیرسوتیسم مانند تومورهایی که آندروژن تولید می کنند یا تومورهای غده هیپوفیز می‌توانند از طریق جراحی، اشعه درمانی یا هر‌دو درمان شوند. پزشک ممکن است برای تعدیل اثرات ناشی از افزایش ‌هورمون، داروهایی‌ را ‌تجویز ‌کند. اسپیرنولاکتون اثر هورمون مردانه را از بین برده و تولید هورمون جدید ‌مردانه ‌را‌ متوقف می‌کند. اسپیرنولاکتون یکی از داروهای دفع کننده آب است و ممکن است باعث شود بیش از روزهای دیگر ادرار کنید. عوارض جانبی دیگر آن‌، خشکی پوست، سوزش سردل‌، سردرد و خستگی است. دیگر داروهای ضدهورمون مردانه فیناسترید و فلوتامید هستند اما این داروها گرانتر از اسپیرنولاکتون هستند و عوارض جانبی بیشتری دارند.
داروی دیگر (دیان) است. اصول مصرف قرص‌‌ ‌دیان به این‌ ‌ترتیب است که یک قرص در روز به مدت ۱۲ روز تجویز می‌شود. توجه کنید که این دارو باید زیر نظر پزشک مصرف شود.

الکترولیز
برای برداشتن دائمی موهای زائد ، بعضی از زنان علاوه بر درمان طبی تحت الکترولیز هم قرار می‌گیرند. در این روش سوزن نازکی داخل فولیکول مو قرار داده می‌شود و از جریان الکتریکی برای از بین بردن فولیکول مو استفاده می‌شود.این روش دردناک است و از آنجا که تنها یک فولیکول در هر مرتبه درمان می‌شود ، برای نواحی بزرگ بدن مفید نیست .
اپیلاتورها
این موبرها مانند تیغ هستند اما در این روش مو از زیر پوست کنده می شود. فایده این روش در این است که بدن مدت طولانی بدون مو خواهد بود و زمان بیشتری برای رشد نیاز دارند و اگر این روش در قسمتی از بدن بطور مرتب و مکرر انجام شود تعداد موهای آن منطقه به مرور کاهش خواهد یافت. این روش قدری دردناک است.
در این روش مو باید تا اندازه ‌ی بلند شده باشد تا دستگاه اپیلیتور کار کند. این دستگاه را روی پوست های خیلی حساس بدن مانند پوست صورت، دستگاه تناسلی و زیر بغل نباید استفاده کرد. این دستگاه و این روش برای از بین بردن موهای زائد مناطق بازوها و پاها مناسب است.در ضمن پس از استفاده از این دستگاه حتما قسمت‌های مختلف آن را با مواد ضد عفونی کننده(مانند الکل) تمیز کنید تا هنگام استفاده مجدد در پوست شما ایجاد عفونت نکند.

لیزر
لیزر مطمئن‌ترین روش در برطرف کردن موهای زائد بدن است چرا که فقط جهت نفوذ در ریشه مو طراحی شده است. بنابراین برای بقیه قسمت‌های بدن شما، عامل مخربی محسوب نمی‌شود.
در عملیات درمانی لیزر مراقبت‌های لازم انجام می‌شود تا پوست اطراف صدمه ای نبیند. ماده ای که به مو رنگ می دهد، ملانین نام دارد. این ماده نور را از لیزر جذب کرده و آن را تبدیل به حرارت می کند این حرارت به اندازه ای است که مکانیسم رشد مو را غیر فعال کرده و از کار می اندازد و به این ترتیب باعث از بین رفتن فولیکول مو می شود. درست است که در این روش نیاز به چندین مرحله درمان است اما مطمئناً بیشترین اثر را برروی موهایی که در مرحله رشد هستند دارد .از طرفی لیزرها سریعتر عمل می کنند و در مقایسه با تکنیک‌ها و روش‌های دیگر مانند مومک انداختن، بی رنگ کردن ،کندن، اصلاح کردن با تیغ و الکترولیز در کاهش تعداد موها تقریبا نتیجه کار دائمی است.
لیزر درمانی بیش از همه در افرادی با موهای تیره و پوست روشن قابل استفاده است.
علاوه بر مو، پوست هم رنگ خود را از ملانین می‌گیرد و پوست تیره با ملانین بیشتر می تواند، انرژی لیزر بیشتری را جذب کند که منجر به آسیب پوست و بی‌رنگ شدن آن می شود. به هرحال پزشکان شروع کرده‌اند به استفاده از وسایل و تکنیک‌های لیزری که نتایج بهتری را برای افراد تیره پوست دارند. تنها محدودیت برای استفاده از این روش درمانی قیمت و هزینه آن است که بسیار گران است. معمولا دو هفته پس از انجام لیزر موها ریزش پیدا می‌کند و در فواصل۵/۱ تا ۲ ماه موها دوباره رشد می‌کند، ‌هنگامی که حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد موهای بار قبل رشد کرد، زمان مناسب برای انجام مجدد لیزر است، این فاصله می‌تواند بین ۵/۱ تا ۳ ماه باشد. معمولا با انجام ۴ تا ۷ بار عمل لیزر بیمار به نتایج مطلوب می‌رسد. موهای ضخیم و مشکی بهترین هدف برای هر لیزر هستند و به راحتی معدوم می‌شوند، ولی موهای سفید تاکنون جواب مطلوبی به لیزر نداده‌اند.
اگر قصد استفاده از لیزر را دارید یک ماه قبل از عمل لیزر و در طول درمان موها را از ریشه نکنید زیرا که نور لیزر در پیاز موی در حال رشد و فعال جذب می‌شود. با قطع کردن ساقه‌های مو از سطح پوست و تراشیدن، می‌توانید موها را در این وضعیت فعال و پاسخگو به نور لیزر نگاه دارید.

هیرسوتیسم و بارداری
بیشتر زنان در زمان‌ ‌بارداری به درجاتی از پر موئی دچار می‌شوند که در صورت واضح تر از نواحی دیگر است‌. ‌این پرموئی در نتیجه اثرات هورمونی دوران بارداری است و در فواصلی بعد از زایمان از بین می‌روند. در سر هم موها پر پشت تر می‌شوند و ریزش طبیعی مو هم کم می‌شود. بعد از‌ ‌زایمان بدلیل برگشت وضعیت هورمونی به قبل از بارداری ؛ نسبت موهای در حال رشد نیز‌ ‌به حالت طبیعی بر می‌گردد و ۳ تا ۵ ماه بعد از زایمان یک ریزش نسبتا زیاد مو را‌ ‌خواهیم داشت که علاوه بر اثرات افت هورمون‌های دوران بارداری؛ اثرات تغذیه ای و کاهش‌ ‌املاح خونی بخصوص آهن و همچنین مسائل روحی و روانی بعد از زایمان نیز در این ریزش‌ ‌سهیم هستند.
شیر دادن جدا از مسائل تغذیه‌ای هیچ نقشی در ریزش مو ندارد و اگر مادری بطور صحیح تغذیه شود و کالری و ویتامین و آهن کافی به بدنش برسد با شیر دادن هیچ‌ ‌نوع اثری در بدن وی بوجود نمی آید. این ریزش بعد از زایمان با برگرداندن کمبود مواد‌ ‌خونی و تغذیه کافی معمولا بعد از چندین ماه بر طرف شده و تراکم موها به حد قبل‌ ‌از بارداری میرسد. در موارد نادری کمبود موهای ریزش کرده به حد قبل از بارداری نمی‌ ‌رسد که نیاز به بررسی بیشتر دارد. در صورتی که تا یک سال بعد از زایمان کمبود مو در‌ ‌سر و یا وجود موهای ضخیم در صورت و نواحی دیگر بدن که در دوره بارداری بوجود آمده‌ ‌از بین نرود باید بیمار از نظر هورمون آندروژن و وجود کیست و علل دیگر بررسی‌ ‌گردد‌.

توصیه‌های برای خانم‌های باردار
به خانم‌های باردار در دوران بارداری توصیه می شود که تا بعد از وضع حمل صبر کنند. اگر وجود این موهای زائد برایشان خیلی آزار دهنده بود می توانند در صورت تمایل آنها را اصلاح کرده یا با موچین آنها را بکنند. اگر از قبل از شروع دوران بارداری موهای زائد در صورت دارید بهترین زمان برای از بین بردن موهای زائد صورت الان است.
الکترولیز عمری بیش از ۱۲۰ سال دارد و در تمام این سال‌ها هیچ نمونه یا خبری از اثرات و عوارض مخرب یا سوء دوران بارداری وجود نداشته است. اما احتیاطا می‌توانند پس از وضع حمل بقیه قسمت های بدن مانند خطوط مایو، شکم و یا سینه را الکترولیز کرده و از شر موهای زائد بدن خلاص شوند.
در چند هفته آخر دوران بارداری روی سینه ها و مخصوصا نوک سینه ها را نباید الکترولیز کرد .بالاخص اگر قصد دارید که فرزندتان را با شیر خودتان تغذیه کنید باید حتماً به این نکته توجه کنید. طی ۳ ماهه آخر این دوران نیز الکترولیز شکم توصیه نمی‌شود. سینه‌ها و شکم در دوران بارداری می توانند بسیار پر مو شده باشند. هم چنین از آنجائیکه کودک در آخرین ماه‌های بارداری فعال و پرتحرک می‌باشد، الکترولیز بر روی شکم می‌تواند باعث شود که کودک در شکم مادر شروع به لگد زدن کرده و مادر را ناراحت کند.