پسته

اين خوراكى لذيذ، داراى چه خواصى است و درباره اش چه گفته اند؟
آقاى دكتر ((هانرى لوكلر)) در كتاب خود به نام ((ميوه هاى فرانسه)) مى نويسد: نام پسته يا ((پيستاس )) از شهر (پستياك) يكى از شهرهاى سوريه گرفته شده است كه سالها پيش از اين درخت آن بطور وحشى در آنجا مى روييده است و از آنجا به تمام كشورهاى عالم پراكنده شده و كشت آن در همه جا تعميم يافته است .
كشورهاى حوزه مديترانه زودتر از همه كشورها كشت آن را شروع كردند. پسته را مردم قديم مثل پادزهر مى دانستند و عقيده داشتند كه بهترين ترياق براى نيش حيوانات مسموم است .
ابن سينا پزشك نامور ايرانى به علت رنگ درونى مغز پسته كه شبيه رنگ صفرا است آن را بر ضد عفونتهاى كبدى ، براى جلوگيرى از تهوع و استفراغ و براى تقويت دهانه معده و قوت قلب مفيد مى دانست و مصرف آن را تجويز مى كرد و براى تقويت قواى جنسى موثر مى دانست .
بعد از ابن سينا، در قرون وسطى پزشكان ديگرى نيز اصول او را اقتباس ‍ كردند و به بيان ديگرى در خواص پسته داد سخن دادند چنانكه ((ژوفروا)) پسته را در رديف دواهاى تقويتى براى دوران نقاهت مى دانست و عقيده داشت پسته براى كسانى كه بر اثر سل و يا بيمارى ديگرى لاغر شده اند و يا كسانى كه سرفه مى كنند و يا دچار اختلال كار كليه شده اند، دواى تقويتى كامل و موثرى است . ((پيرپومه )) در كتاب خود كه به سال 1694 منتشر شد مى نويسد:
((پسته يكى از تركيبات دارويى جالينوس است تا با مصرف آن پيرمردان قواى از دست رفته خود را باز يابند.))
در قرن شانزدهم و هفدهم ميلادى از پسته روغن مى گرفتند و روغن پسته را براى نرم كردن سينه و آرام كردن دردهاى كليه و كبد به كار مى بردند و اين روغن را از رو به جاى دردناك مريض مى ماليدند و مالش مى دادند و هم چنين آن را به عنوان خوراكى به بيماران كبدى و كليوى مى خوراندند و عقيده داشتند كه روغن پسته آدم لاغر را چاق مى كند و توليد نطفه را در او افزون مى سازد و سرفه و درد ريه را شفا مى بخشد.
امروز پسته از نظر طبى اين خواص را در نظر پزشكان ندارد ولى از نظر غذايى يكى از هسته هاى مغذى است كه بيشتر به عنوان تنقل از آن استفاده مى كنند.
ماركومو نتالتو پسته را تجزيه كرده و معلوم شده است داراى مواد زير است :
1- آب : 93/7 درصد. 2- مواد چربى : 72/45 درصد. 3- پروتئين : 58/22 درصد. 4- مواد رنگى : 64/17 درصد. 5- خاكستر 14/3 درصد. 6- سلولوز: 99/2 درصد.
گمان نزديك به يقين اين است كه پسته يكى از ميوه هاى ايرانى است كه گهواره اصلى پرورش آن در همين سرزمين ايران بوده است و از اين سرزمين به آسياى صغير و اروپا و كشورهاى ديگرى راه يافته است .
دليل اين ادعا لوحهايى است كه چند سال پيش در اسپانيا كشف شد و در اين لوحها مذكور است كه چهل سال پيش از ميلاد مسيح شاهنشاه ايران براى پادشاه يونان ، بوسيله سفير خود پسته ايران را هديه فرستاد و پادشاه يونان از اين هديه خوشش آمد و از پادشاه ايران بذر پسته و زارع و باغبان آن را خواست و شاهنشاه ايران آن را فرستاد و اين پسته كارى در خاك فعلى تركيه كه آن موقع جزء يونان بود شروع گرديد و از آنجا به كشورهاى ديگر حوزه مديترانه راه يافت .(1)
در اغلب نقاط ايران اشجار و باغهاى پسته است ولى پسته معروف ايران بيشتر در قزوين و دامغان و اردكان يزد و مخصوصا رفسنجان شهرت دارد.
در استان كرمان بعضى از جنگهاى پته و چاتلانقوش هم پيوند پسته شده است .
كليه محصول پسته ايران به تفاوت سنوات از هفت هزار تا پانزده هزار تن مى رسد و با اصول جديد كشاورزى كه در كشور شروع شده است به طور قطع و يقين در ده سال آينده چند برابر خواهد شد.
از سال 1305 كه محصول پسته ايران به آمريكا صادر شد، دولت آمريكا در سال 1308 دكتر وايت هوس را براى مطالعه و بررسى كشت پسته به ايران فرستاد و در آن سال نهال و بذر پسته را براى كشت به آمريكا بردند و در ده سال اخير پسته كارى در ايالت كاليفرنيا توسعه يافته ولى محصول آن مثل ايران نيست و پسته هاى ايرانى در آمريكا ريزتر شده است و باز هم پسته ايرانى مقام جهانى خود را حفظ كرده است چنانكه يكى از صادرات مهم ايران به آمريكا همين پسته است كه اخيرا به طرز جالبى بسته بندى مى شود.
ايرانيان قديمى پسته را قوى ترين مغزيات غذايى مى دانستند و حتى براى آن افسانه هايى داشتند و مى گفتند اگر مردى اولاد پسر بخواهد بايد پسته بخورد.
ايرانيان قديم درباره پسته مى گفتند تمام ميوه هايى كه مغز و هسته دارند از فندق و گردو و تخم هندوانه و خربزه در ابتدا آب لزجى چون سفيده تخم مرغ نطفه آن است كه هر چه هوا گرمتر شود، آن نطفه بزرگ مى گردد و مى بندد و در اواخر مرداد و شهريور سفت و محكم مى شود ولى پسته برعكس تمام اين ميوه هاى مغزدار و هسته اى فقط يك نطفه كوچك سبز رنگى است كه از اول تير كه هوا گرم مى گردد بسته مى شود و شروع به بزرگ شدن مى كند تا اواخر مرداد و شهريور كه محكم مى شود و مى رسد.
تمام ميوه هاى مغزدار و هسته اى سفيد رنگ هستند ولى مغز پسته سبز و به رنگ صفرا است و همان است كه ابن سينا هم آن را به اين رنگ وصف كرده است .
در قديم پسته خام را با قند مى كوبيدند و كمى هل به آن مى زدند و آن را به نام ((قاووت پسته )) به زنانى كه وضع حمل كرده بودند و احتياج به تقويت داشتند و يا كسانى كه از بستر بيمارى برخاسته و دوران نقاهت را مى گذراندند به عنوان غذاى مقوى مى دادند.
پوست سبز پسته را هم خشك مى كردند و براى رفع دل درد و اسهال آن را مى جوشاندند و دم مى كردند و به عنوان دواى دل درد و اسهال مصرف مى كردند. هنوز مصرف آن در آذربايجان معمول است از پوست سبز تازه پسته و يا پسته نبسته مربا و ترشى درست مى كنند.
در حال حاضر بيشتر پسته به عنوان آجيل مصرف مى شود و يا آن را در گز اصفهان مصرف مى كنند.
پسته خام مصارف آشپزى دارد و بيشتر كوبيده آن را به عنوان تزيين روى غذا مى ريزند.
پسته را نبايد در جاى مرطوب و يا خيلى گرم گذاشت و يا مدتى طولانى نگه داشت زيرا رطوبت و گرماى زياد و مرور زمان روغن آن را خراب مى كند و توليد كرم و پروانه ريزى در آن مى كند و اين مشكلى بود كه ايرانيانى كه به خارج مى رفتند و پسته را به عنوان سوغات و هديه براى دوستان خود مى بردند هميشه از رطوبت و يا گرما كه پسته را خراب مى كرد شكايت داشتند ولى در سالهاى اخير بسته بندى آن كامل شده و پسته را در قوطيهاى فلزى هوا گرفته عرضه كرده اند كه مدتها در هر آب و هوايى محفوظ مى ماند.

پسته و اهميت آن در قواى عقلى و بدنى
پسته خوراكى مطبوعى است كه مورد پسند و توجه همه است اما بسيارند كسانى كه فكر مى كنند پسته باعث غلظت خون مى شود و به كبد صدمه مى زند.
پسته از ميوه هاى خشك محسوب مى شود و مقدار آب آن بيش از 8 درصد نيست .
تركيبات پسته عبارتند از: 7/1 درصد املاح معدنى ، 5/17 درصد مواد ازت دار و 52 درصد چربى و 22 درصد هيدرات دو كاربن . مواد معدنى موجود در پسته است كه براى آن ارزش حياتى بوجود آورده و اين مواد كه هر كدام به نوبه خود نقشى جالب در فعاليت سلولها و متابوليسم بدن ما دارد و در حدود 60/3 گرم فسفر در يك كيلو پسته وجود دارد كه در تقويت قواى جسمى و سلولهاى مغزى موثر است .
گذشته از فسفر، كلسيم در پسته به مقدار 90 گرم وجود دارد كه آن هم در ساختمان و استحكام استخوان ، خون و عضلات اهميت فراوان دارد.
در پسته مقدار قابل توجهى آهن وجود دارد و بايد بدانيم كه آهن در تمام سلولهاى بدن وجودش لازم است براى ادامه حيات و ساختمان هموگلبين و گلبولهاى قرمز خون دخالت تام دارد.
پسته با داشتن مواد ديگرى چون پتاسيم ، منيزيم تاءمين كننده احتياجات بدن و خون است و همانطور كه گفتيم پسته داراى مقدار زيادى چربى بوده و بدين لحاظ ارزش غذايى زيادى دارد.
چون مصرف زياد پسته باعث مى شود كه مقدار ازت در خون و بدن بالا رود شايد به همين علت است كه عده اى معتقدند كه پسته باعث كثيف شدن خون مى شود، البته اشخاصى كه دچار ضعف و نارسايى كبد هستند و مبتلايان به بيماريهاى نقرس و ديابت و ناراحتى كليه بايد از خوردن پسته خوددارى كنند، زيرا باعث شدت و عود بيمارى آنان مى شود، در پسته همچنين ويتامينهاى آ- ب و ب 2 و پ پ و ويتامين E وجود دارد.